Zakaz konkurencji kojarzy się nam raczej ze stosunkiem pracy, a nie umowami cywilnoprawnymi (np. umową zlecenie). Jednak w obecnych czasach wiele firm zatrudnia właśnie na podstawie umów cywilnoprawnych lub kontraktach (b2b). Umowa zlecenie jest jedną z najpopularniejszych umów, na podstawie której się zatrudnia. Jednak czy zakaz konkurencji w umowie cywilnej jest dozwolony? I czy zakaz konkurencji obowiązuje po ustaniu umowy zlecenie lub kontraktu?

Jeżeli jesteś freelancerem, to może się okazać, że jakaś firma będzie chciała z Tobą zacząć współpracę, ale jej wymogiem będzie podpisanie zakazu, z którego będzie wynikało, że nie możesz współpracować z konkurencją. Jest to dość popularne rozwiązanie. Sam będziesz musiał zdecydować czy to się w ogóle opłaca i czy warto tak się ograniczać.

W poprzednich artykułach opisałem zakaz konkurencji pracowników wciąż pracujących, ale także zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy.

Jeżeli wolisz posłuchać podcastu na temat zakazu konkurencji w umowach cywilnoprawnych, to zapraszam do słuchania.

Dzisiaj odpowiem na pytania:

1. Czy zakaz konkurencji w umowie cywilnej jest dozwolony?
2. Czy zakaz konkurencji obowiązuje po zakończeniu umowy zlecenie?
3. Jak długo może trwać zakaz konkurencji?
4. Jaki ekwiwalent za zakaz konkurencji się należy?
5. Czy zakaz konkurencji może być bezpłatny w umowie zlecenie?
6. Co grozi za nieprzestrzeganie zakazu konkurencji?

Czy zakaz konkurencji w umowie cywilnej jest dozwolony?

Jak już się pewnie domyślacie, zakaz konkurencji jest dozwolony w umowie zlecenie. Nie ma żadnych ograniczeń prawnych, które by tego zabraniały. Wypowiedział się na ten temat również Sąd Najwyższy:

Zleceniobiorca może zgodnie z zasadą swobody umów zobowiązać się wobec zleceniodawcy do niepodejmowania działań konkurencyjnych w czasie trwania umowy.

Wyrok Sądu Najwyższego z 11 września 2003 r., III CKN 579/01

Co więcej – strony mogą go kształtować dowolnie, w przeciwieństwie do zakazu konkurencji w umowie o pracę. W przypadku ustania stosunku pracy, pracownik będzie mógł żądać od Was min. 25% odszkodowania za przestrzeganie zakazu konkurencji. Wszystko poniżej tego będzie nieważne.

W umowie zlecenie macie pełną swobodę, jeżeli chodzi o wprowadzenie zakazu konkurencji. W polskim prawie obowiązuje swoboda zawierania umów (oczywiście, są umowy, które mają zawierać określone postanowienia, ale ten przypadek do nich nie należy), co oznacza, że to strony decydują na jakie warunki się zgodzą. Taka jest zasada, a skoro jest zasada to jest i wyjątek.

Granice zakazu konkurencji w umowie cywilnej

Granicą zakazu konkurencji i tego czego będziecie mogli żądać od zleceniobiorcy są zasady współżycia społecznego.

Czym są zasady współżycia społecznego? Można powiedzieć, że każdy ma inne zasady, jednak sądy przyjmują, iż w społeczeństwie wypracowana jakieś powszechnie obowiązujące i należy ich przestrzegać. Nie muszą być spisane i z reguły nie są.

Jak długo może trwać zakaz konkurencji w umowie cywilnej?

Skoro mamy swobodę umów, to tak naprawdę swobodnie możecie określić czas trwania takiego zakazu konkurencji. Warto jednak zastanowić się nad długością zakazu konkurencji. Jeżeli wpiszecie, że zakaz konkurencji ma obowiązywać np. przez 5 lat, a zapłacicie za to zleceniobiorcy 1000 zł lub nic, to uważam, że będzie to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sąd oceni takie postanowienia przez naturę danej relacji oraz zasady współżycia społecznego.

W praktyce zakazy konkurencje trwają ok roku, ale zdarzają się także dłuższe np. 2-3 lata. Wszystko zależy od Was  tego na co zgodzi się druga strona.

Czy zakaz konkurencji w umowie cywilnej obowiązuje po jej zakończeniu?

Nie ma przeszkód, aby w umowie zlecenie (lub innej) wpisać zakaz konkurencji w trakcie jej trwania. Wyobraźcie sobie, że zatrudniacie dobrego specjalistę, przekazujecie mu istotne informacje o Wasze firmie, dajecie dostęp do strategicznych klientów. Na pewno chcielibyście się odpowiednio zabezpieczyć. W tej sytuacji nie ma tak naprawdę znaczenia czy jest to umowa zlecenie, kontrakt, relacja b2b, czy umowa o pracę. Podstawą jest zakaz konkurencji i zobowiązanie do przestrzegania tajemnicy przedsiębiorstwa.

Na blogu możecie przeczytać także mój artykuł o zabezpieczeniu tajemnicy przedsiębiorstwa w firmie.

Możecie zobowiązać w umowie zlecenie do przestrzegania zakazu konkurencji w trakcie jej trwania, ale także po jej zakończeniu. Jeżeli tracicie cennego pracownika, który miał dostęp poufnych i cennych informacji, to warto postarać się, aby nie pracował u konkurencji przez jakiś czas lub nie prowadził działalności gospodarczej na lokalnym rynku np. w województwie.

W umowie możecie wpisać zakaz konkurencji obowiązujący po zakończeniu umowy zlecenie. Oczywiście, jeżeli druga strona się zgodzi.

Ekwiwalent za zakaz konkurencji

Zdarzają się umowy z zakazem konkurencji obowiązującym po zakończeniu trwania umowy. Często jednak zleceniodawcy zobowiązują zleceniobiorców do nieodpłatnego  zakazu konkurencji po rozwiązaniu umowy.

Czy nieodpłatny zakaz konkurencji po rozwiązaniu umowy jest nieważny?

Na ten temat również wypowiedział się Sąd Najwyższy i uznał, że:

Nie można bowiem uznać, aby zgodne było z zasadami współżycia społecznego zobowiązanie zleceniobiorcy do niepodejmowania działalności konkurencyjnej przez trzy lata po ustaniu umowy, bez jakiegokolwiek ekwiwalentu. Należy odwołać się do art. 101² k.p., w którym przewidziano możliwość zawarcia umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, jednakże za zapłatą odszkodowania.

Wyrok Sądu Najwyższego z 11 września 2003 r., III CKN 579/01

Co innego jeżeli chodzi o nieodpłatny zakaz konkurencji w trakcie trwania umowy zlecenie. W tej sprawie również wypowiedział się Sąd Najwyższy i uznał, że jest to dopuszczalne rozwiązanie.

Wprowadzenie w umowie o świadczenie usług (art. 750 k.c.) klauzuli konkurencyjnej bez ekwiwalentu, z zastrzeżeniem kary umownej za jej naruszenie, mimo braku symetrii, mieści się w granicach swobody kontraktowej i nie narusza właściwości tego stosunku prawnego (art. 353¹ k.c.).

Wyrok Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2013 r., V CSK 30/13

Warto jednak pamiętać, że każda tego typu sprawa jest inna i trzeba ją rozpatrywać indywidualnie. Nie można stwierdzić, że każdy bezpłatny zakaz konkurencji w umowach cywilnych będzie dozwolony.

Co powinien zawierać zakaz konkurencji?

Jak ważne jest prawidłowe zabezpieczenie się w umowie, dowiedzieliście się z mojego wpisu o zabezpieczeniu umów. Również umowa o zakazie konkurencji powinna zawierać odpowiednie postanowienia, które zabezpieczą Was na przyszłość (zarówno zleceniobiorców jak i zleceniodawców).

W umowie na pewno powinno znaleźć się określenie:

1. terminu trwania zakazu konkurencji – musicie wiedzieć na ile zleceniobiorca ma być zobowiązany do nieprowadzenia konkurencyjnych działań lub przez jak długi okres ma być wypłacane odszkodowanie za zakaz konkurencji;
2. zakres zakazu konkurencji – zleceniobiorca musi wiedzieć w jakich dziedzinach nie mogą działać, na jakim obszarze, z kim mają nie współpracować;
3. formy zakazanych działań – konieczne trzeba określić jakich konkretnie działań nie może podejmować zleceniobiorca np. być wspólnikiem spółki cywilnej.

Podsumowanie

Jeżeli jesteście stronami umowy cywilnej i zastanawiacie się czy zakaz konkurencji w umowie cywilnej jest dozwolony, to musicie wiedzieć, że:

1. Zakaz konkurencji w umowie cywilnej jest dozwolony i strony mogą go wpisać do umowy cywilnoprawnej (np. zlecenie, dzieło, współpracy).
2. W trakcie obowiązywania umowy nie trzeba płacić wynagrodzenia za zakaz konkurencji zleceniobiorcy.
3. Po zakończeniu umowy cywilnej, zakaz konkurencji może trwać nadal.
4. Brak zapłaty za zakaz konkurencji po zakończeniu umowy cywilnoprawnej jest niezgodny z zasadami współżycia społecznego.
5. W umowie o zakazie konkurencji należy wpisać czas trwania, zakres i formy zakazu konkurencji, a także wynagrodzenie jeżeli jest wypłacane.

Zapraszam do przeczytania moich artykułów o zakazie konkurencji dla pracownika oraz dla byłego pracownika.

Można się ze mną skontaktować telefonicznie lub mailowo, a także wysłać wiadomość za pośrednictwem formularza na stronie.