Wyobraźcie sobie, że po wielu latach z Waszej firmy odchodzi pracownik. Dostał propozycję pracy u konkurencji, na zdecydowanie lepszych warunkach. Nie jesteście w stanie go zatrzymać – albo Was nie stać, albo on już nie chce u Was pracować. Problem jest jednak w tym, że zna większość klientów firmy, z reguły to on prowadził z nimi rozmowy, jest lubiany, zna również doskonale nowe produkt, które mają pojawić się na rynku. Nigdy nie obowiązywał go zakaz konkurencji i obawiacie się, że może to wykorzystać u konkurencji. Zakaz konkurencji dla byłego pracownika jest możliwy, ale pracownik musi się na niego zgodzić.

W poprzednim artykule wyjaśniłem na czym polega zakaz konkurencji dla pracownika, którego wciąż wiąże umowa o pracę. Dzisiaj przedstawię zagadnienie zakazu konkurencji dla byłego pracownika.

Z artykułu dowiecie się:

1. Czym jest zakaz konkurencji dla byłego pracownika
2. Jak długo może trwać zakaz konkurencji dla byłego pracownika
3. Jakie odszkodowanie należy się byłemu pracownikowi za zakaz konkurencji
4. Co w przypadku gdy nie zapłaci się odszkodowania za zakaz konkurencji byłemu pracownikowi
5. Kiedy zakaz konkurencji dla byłego pracownika przestaje obowiązywać.

Możecie posłuchać również podcastu o zakazie konkurencji dla byłego pracownika zamiast czytać 🙂

Prowadzę także drugi blog poświęcony prawu medycznemu, więc zapraszam do zajrzenia.

Zakaz konkurencji dla byłego pracownika

Jak się domyślacie, zakaz konkurencji nie musi obowiązywać jedynie pracowników, którzy wciąż pracują w danym zakładzie pracy, ale także już byłych pracowników.

Musicie pamiętać, że nawet jeżeli mieliście zawartą umowę o zakazie konkurencji z pracownikiem, to nie obowiązuje ona po ustaniu stosunku pracy. Chyba że inaczej postanowiliście. Gdybyście jednak podpisali ją na czas trwania umowy o pracę, to koniecznie zadbajcie o to, aby podpisać kolejną, która będzie obowiązywać po zakończeniu pracy przez pracownika.

Jeżeli zależy Wam na tym, aby były pracownik nie zaczął współpracy z konkurencją, ponieważ miał dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić Was na szkodę, podpiszcie z nim umowę o zakazie konkurencji.

Co to są szczególne informacje?

Są to informacje, jakie pracownik pozyskuje w trakcie zatrudnienia u Was. Ich ujawnienie może narazić Was na powstanie szkody. Informacje powinny być wyjątkowo istotne, a nie tylko zwykłe.

To jakie informacje uznacie za szczególne, zależy od Was. Znacie swoją działalność lepiej niż ja, więc musicie się nad tym zastanowić i ocenić, które informacje lepiej chronić. Ujawnienie tych informacji powinno wywołać obawę, że poniesiecie szkodę w związku z tym.

Jeżeli Wasz pracownik zajmuje wysokie stanowisko lub jest ma dostęp do poufnych informacji, to warto zastanowić się nad podpisaniem umowy o zakazie konkurencji.

Informacje, które chcecie chronić mogą mieć naprawdę rozmaity charakter. Mogą dotyczyć sfery technologicznej, technicznej, handlowej lub organizacyjnej 

Szczególnymi informacjami mogą być:

1. wiedza o profilu prowadzonej produkcji lub świadczonych usług przez Was,
2. informacja o zapotrzebowaniu kadrowym i warunkach pracy w podmiocie prowadzącym działalność konkurencyjną,
3. sposób pozyskiwania klientów,
4. potrzeby biznesowe klientów.

Jeżeli interesuje Was czy zakaz konkurencji może być w umowie cywilnoprawnej (np. zlecenie lub współpracy), to zapraszam do przeczytania mojego artykułu o tym.

Co musi zawierać umowa o zakazie konkurencji dla byłego pracownika?

Podobnie jak umowa o zakazie konkurencji dla pracowników, powinna zawierać:

1. oznaczenie stron
2. czas trwania umowy
3. zakres zakazu konkurencji
4. a dodatkowo wysokość odszkodowania dla byłego pracownika za zakaz konkurencji.

Na jak długo można podpisać zakaz konkurencji?

Niestety, kodeks pracy nie precyzuje na ile można podpisać zakaz konkurencji z byłym pracownikiem. W praktyce przyjmuje się, że jest to roczny termin, ale są zakazy konkurencji obowiązujące prze 2-3 lata.

Gdyby okazało się, że czas trwania takiego zakazu jest zbyt długi, to pracownik mógłby zażądać jego skrócenia przez sąd.

Zakres zakazu konkurencji dla byłego pracownika

Jako pracodawca macie prawo określić jaki jest zakres zakazu. Znacie swoją branżę, firmę i wiecie co jest najlepsze dla Waszej działalności. Możecie zakazać byłemu pracownikowi być wspólnikiem spółki, pełnomocnikiem spółki lub prowadzenia działalności konkurencyjnej.

Pamiętajcie jednak, że działalność byłego pracownika miałaby być konkurencyjna dla Waszej. W innym przypadku zakaz będzie nieważny.

Odszkodowanie za zakaz konkurencji dla byłego pracownika

W przeciwieństwie do zatrudnionych pracowników, były pracownik ma prawo żądania od Was odpowiedniego odszkodowania za zakaz konkurencji.

Przepisy jasno określają, że odszkodowanie za powstrzymanie się od konkurencyjnej działalności, powinno wynosić minimum 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji.

Oczywiście, możecie dać większe odszkodowanie – wszystko zależy od Was. Odszkodowanie nie może być jednak mniejsze, ponieważ takie postanowienie będzie nieważne. Gdybyście wpisali mniejsze odszkodowanie (albo w ogóle byście tego nie wpisali), to pracownik i tak mógłby dochodzić od Was odszkodowania w wysokości min. 25%.

Odszkodowanie może być wypłacone jednorazowo, ale także w ratach.

Brak zapłaty w terminie odszkodowania za zakaz konkurencji dla byłego pracownika

Jeżeli określacie już wysokość odszkodowania oraz terminy jego płatności w umowie, to przestrzegacie ich!

Jest to bardzo ważne z punktu widzenia obowiązywania zakazu konkurencji. Nawet jeden dzień spóźnienia może spowodować, że pracownik stwierdzi, iż zakaz konkurencji przestał obowiązywać.

Pamiętajcie – jeden dzień spóźnienia może spowodować, że zakaz konkurencji nie obowiązuje pracownika.

Wypowiedział się na ten temat nawet Sąd Najwyższy, który stwierdził:

Opóźnienie wypłaty odszkodowania należnego pracownikowi z tytułu zawartej umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy może oznaczać „niewywiązanie się” z obowiązku wypłaty odszkodowania w rozumieniu art. 101² § 2 k.p., powodujące ustanie zakazu konkurencji.

„Niewywiązywanie się z obowiązku” w rozumieniu art. 101² § 2 k.p. należy rozumieć w ten sposób, iż „niewywiązywanie się” oznacza oprócz niewypłacenia odszkodowania także jego nieterminową wypłatę.

Koniec zakazu konkurencji

Przepisy jasno określają kiedy zakaz konkurencji dla byłego pracownika przestaje obowiązywać. Przede wszystkim kiedy:

1. upłynął czas na jaki została zawarta umowa
2. ustały przyczyny uzasadniające zakaz konkurencji
3. nieterminowa zapłata odszkodowania.

Art. 101² §2 kp

Zakaz konkurencji, o którym mowa w § 1, przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa przewidziana w tym przepisie, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania.

Tak jak wyżej napisałem – nie dotrzymanie terminu płatności przez Was może spowodować, że zakaz konkurencji przestanie obowiązywać. Sam fakt, że pracownik przyjmie spóźnioną ratę odszkodowania, nie oznacza, że zgadza się na trwanie zakazu konkurencji dalej.

Czym jest ustanie przyczyn uzasadniających trwanie zakazu konkurencji?

Takimi przyczynami mogą być np.

1. zaprzestanie sprzedawania produktów, których sprzedażą zajmuje się konkurencja
2. zmiana branży pracodawcy
3. wycofanie się z danego rynku np. określonego województwa.

Naruszenie zakazu konkurencji przez byłego pracownika

Kiedy już pracownik przestaje być Waszym pracownikiem, podpisaliście z nim umowę o zakazie konkurencji, wypłacacie co miesiąc określone odszkodowanie, to czy możecie czuć się bezpieczni? Oczywiście, że nie. Pracownik jest tylko człowiekiem, wystawionym na różne pokusy, a w tym przypadku pokusą mogą być np. pieniądze od konkurencji.

Ale nie jest to jedyny przypadek złamania zakazu konkurencji przez pracownika. Może on to zrobić przez przypadek, ale nie ma to znaczenia dla Was.

Żądanie zwrotu wypłaconych rat

Tak jak pisałem wcześniej, odszkodowanie można płacić ratami lub jednorazowo.

Jeżeli płacicie ratami i były pracownik złamie zakaz konkurencji, macie prawo wstrzymania wypłaty dalszych rat odszkodowania.

Gdyby się okazało, że wypłaciliście odszkodowanie za kwiecień i maj 2020 r., ale w tym czasie były pracownik już łamał zakaz konkurencji i pracowała u Waszych konkurentów na terenie objętym zakazem, możecie żądać zwrotu już uregulowanej części świadczenia.

Żądanie zwrotu całego odszkodowania

W przypadku gdy zapłaciliście pracownikowi jednorazowo całe odszkodowanie, to możecie żądać od niego zwrotu całej kwoty.

Odszkodowanie od byłego pracownika

Jeżeli na skutek złamania zakazu konkurencji przez byłego pracownika doznacie szkody, możecie od niego żądać odszkodowania.

W przypadku pracownika, jego wysokość wynosi maksymalnie trzykrotność wynagrodzenia, natomiast w przypadku byłego pracownika jest one nieograniczona. Oznacza to, że były pracownik odpowiada w pełnej wysokości. Oczywiście, musicie jeszcze udowodnić szkodę, naruszenie umowy i normalny związek przyczynowy między naruszeniem a szkodą.

Kary umowne

Poza tym, że można żądać od byłego pracownika zwrotu wypłaconego odszkodowania, w umowie można wpisać także kary umowne za złamanie zakazu konkurencji. W ten sposób lepiej zabezpieczycie swoje interesy.

Kary umownej za złamanie zakazu konkurencji przez byłego pracownika możecie żądać niezależnie od tego czy wystąpiła u Was szkoda w związku z nieprzestrzeganiem zakazu konkurencji.

Co jeżeli pracownik nie chce podpisać umowy, w której jest kara umowna?

Jest to podstawa do zwolnienia pracownika. Możecie mu wypowiedzieć umowę o pracę. Ale nie jest to podstawa do zwolnienia dyscyplinarnego!

Jaka powinna być wysokość kary umownej?

Na pewno rozsądna. Ciężko jednak powiedzieć jakie straty możecie ponieść, wiec sami musicie to ocenić.

Pamiętajcie jednak, że wysokość kary umownej może być miarkowana przez sąd. Oznacza to, że jeżeli będzie za duża, a były pracownik podniesie właśnie taki zarzut, to sąd będzie miał prawo zmniejszyć wysokość kary umownej. Może to zrobić w dwóch przypadkach:

1. jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane (np. zakaz konkurencji obowiązywał 12 miesięcy i pracownik dopiero w 9-10 miesiącu złamał ten zakaz)
2. kara jest rażąco wygórowana (np. wynagrodzenie pracownika wynosiło 3000 zł, a Wy wpisujecie karę umowną w wysokości 150 000 zł).

Warto jednak pamiętać, że miarkowania sąd może dokonać jeżeli pracownik zgłosił taki zarzut w postępowaniu. Sam wniosek o oddalenie powództwa nie jest takim żądaniem.

Podsumowanie

Na koniec krótkie podsumowanie.

1. Możecie podpisać z pracownikiem umowę o zakazie konkurencji, który będzie obowiązywał po tym jak pracownik przestanie u Was pracować.
2. Byłemu pracownikowi należy się wynagrodzenie za zakaz konkurencji w wysokości min. 25% wynagrodzenia.
3. Wynagrodzenie może być płatne jednorazowo albo ratami.
4. Brak wynagrodzenia oznacza, że pracownik może żądać od Was wynagrodzenie na poziomie 25% wynagrodzenia.
5. W przypadku naruszenia zakazu konkurencji możecie żądać od pracownika:
   a) zwrotu rat zapłaconych za okres kiedy pracownik naruszał zakaz
   b) zwrotu całego odszkodowania, jeżeli było zapłacone jednorazowo
   c) odszkodowania za wyrządzoną szkodę
   d) zapłaty kar umownych, jeżeli przewidzieliście je w umowie.
6. Odmowa podpisania zakazu konkurencji przez pracownika może być podstawą do wypowiedzenia umowy przez pracodawcę (ale nie do zwolnienia dyscyplinarnego).
7. Zbyt wysoka kara umowna może być zmniejszona (miarkowana) przez sąd.

Pamiętajcie, że dobrze skonstruowana umowa o zakazie konkurencji dla byłego pracownika może Was odpowiednio zabezpieczyć.

O tym jak skonstruować prawidłowo umowę i zabezpieczyć się w umowie możecie przeczytać w jednym z moich artykułów na blogu.

Możecie skontaktować się ze mną mailowo lub telefonicznie albo po prostu wypełnić formularz na stronie i wysłać.