Ostatnio sporządzałem umowę najmu dla klientki, która koniecznie chciała, żeby w umowie znajdowała się kara umowna za brak zapłaty lub nieterminowe płacenie czynszu. Udało mi się wytłumaczyć, że kary umowne za nieterminowe płacenie są bezzasadne, ponieważ nie będzie można ich wyegzekwować. Polskie prawo nie przewiduje w takiej sytuacji kary umownej. Kilka dni później przeczytałem, że Sąd Najwyższy stwierdził, iż kara umowna za brak zapłaty jest zasadna…ale w zamówieniach publicznych. Czy kara umowna za brak zapłaty wynagrodzenia jest możliwa do wyegzekwowania?

W jednym z artykułów pisałem o tym jak się zabezpieczyć się w umowie. Napisałem w nim, że kara umowna za nieterminowe (lub brak) płatności jest niedopuszczalna.

Nie zmieniam swojego zdania, ponieważ uchwała Sądu Najwyższego dotyczy kary umownej w zamówieniach publicznych, a nie w „normalnych” umowach między osobami fizycznymi, przedsiębiorcami lub spółkami.

Z artykułu dowiecie się:

1. czym jest kara umowna
2. kiedy można żądać kary umownej
3. czy kara umowna za brak zapłaty wynagrodzenia jest dopuszczalna
4. kiedy kara umowna za brak zapłaty wynagrodzenia jest dopuszczalna
5. co zmienia uchwała Sądu Najwyższego.

Możecie również posłuchać podcastu, który dla Was nagrałem na temat kary umownej za brak zapłaty wynagrodzenia.

Czym jest kara umowna?

Kara umowna z reguły ma rekompensować niewykonanie lub nienależyte wykonanie jakiegoś świadczenia przez zobowiązanego, czyli przez drugą stronę umowy. W umowie każdy się do czegoś zobowiązuje np. dostawca do dostarczenia towaru na czas, a odbiorca do zapłaty za ten materiał.  W takiej umowie można wpisać karę umowną za opóźnienie w dostawie. Przykładowo, jeżeli dostawca spóźni się dzień z doręczeniem towaru, może zapłacić karę umowną w wysokości 100 zł.

Kara umowna ma mobilizować do wykonania lub należytego wykonania świadczenia. Jest to pewien rodzaj zabezpieczenia dla strony umowy, na wypadek gdyby druga strona ociągała się w wykonaniu swojego świadczenia lub nienależycie je wykonywała.

W każdej umowie można wpisać karę umowną – nie ma znaczenia czy jest to umowa najmu, dostawy, sprzedaży, zlecenia, o dzieło. Wszystko zależy od sytuacji i tego na co się strony umówią.

Jakiś czas temu pisałem o karach umownych w umowach o zakazie konkurencji dla byłych pracowników. Jeżeli Was interesuje ten temat, zapraszam do przeczytania artykułów o tym.

Kiedy można żądać kary umownej?

Kary umownej można żądać kiedy druga strony nie spełnia swojego zobowiązania i jeżeli w umowie została zastrzeżona kara. Jeżeli dostawca spóźnia się z doręczeniem towaru kilka dni, a w umowie nie ma nic na temat kary umownej za opóźnienie, to nie ma podstaw do jej żądania. Jak powstanie szkoda z powodu opóźnienia, można dochodzić odpowiedzialności na zasadach ogólnych. Jednak dodatkowo kary umownej nie można już żądać.

Czy kara umowna za brak zapłaty wynagrodzenia jest dopuszczalna?

Często klienci chcą, abym wpisywał w umowy kary umowne za to, że druga strona nie zapłaci na czas lub zapłaci za mało. Tłumaczę im, że takie kary są bezzasadne i nie da się ich wyegzekwować. Wiem, że papier przyjmie wszystko, ale po co pisać rzeczy, które są bezzasadne w umowach?

Z drugiej strony, taka kara umowna może podziałać na drugą stronę mobilizująco. Druga osoba może będzie płacić w terminie, ale pewnie szybko się zorientuje, że taka kara umowna jest bezpodstawna.

W kodeksie cywilnym jest przepis art. 483, z którego wynika, że:

Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

art. 483 KC

W polskim prawie kara umowna za brak zapłaty wynagrodzenia lub opóźnienie w zapłacie nie przysługuje. Kara umowna za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania niepieniężnego jest możliwa, ale nie za zobowiązanie pieniężne. Oczywiście, jeżeli mówimy o normalnych umowach między osobami fizycznymi (np. umowa najmu) lub przedsiębiorcami czy spółkami (np. dostawa, wykonanie konkretnej usługi).

Co innego w zamówieniach publicznych.

Kiedy kara umowna za brak zapłaty wynagrodzenia jest dopuszczalna?

Sąd Najwyższy zajął się sprawą, która dotyczyła kary umownej w umowie o roboty budowlane. Zgodnie z przepisami o prawie zamówień publicznych, w umowie o roboty budowlane może znaleźć się kara umowna z tytułu:

braku zapłaty lub nieterminowej zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom

Sąd Najwyższy stwierdził:

Artykuł 483 § 1 k.c. nie wyłącza dopuszczalności zastrzeżenia kary umownej z tytułu braku zapłaty lub nieterminowej zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom, o której mowa w art. 143d ust. 1 pkt 7 lit. a ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 907 z późn. zm.).

Wyrok Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2020 r. sygn. akt III CZP 67/19

Uchwała Sądu Najwyższego potwierdziła, że w umowach o roboty budowlane, które zostały zawarte w trybie zamówień publicznych, kara umowna za brak zapłaty lub nieterminową zapłatę podwykonawcom jest możliwa.

Kara umowna za brak zapłaty podwykonawcom

W umowach o roboty budowlane mamy zamawiającego i wykonawcę. Z reguły wykonawca zleca wykonanie świadczenia podwykonawcom – jest to naturalne. Niestety, wielu podwykonawców nie dostaje wynagrodzenia za swoją pracę lub dostaje je z opóźnieniem. Często jest to powodem ich upadku i bankructwa.

W sprawach spornych między zamawiającymi i wykonawcami pojawiał się konflikt czy kara umowna za brak zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy jest zasadna. Z przepisów prawa zamówień publicznych jasno wynika, że taka kara musi się znaleźć w umowie o roboty budowlane. W innym razie jest to naruszenie prawa.

Uchwała Sądu Najwyższego rozstrzyga wątpliwości i potwierdza, że w umowie może znaleźć się kara umowna za brak płatności wynagrodzenia podwykonawcom. Zamawiający na pewno nie zrezygnują z tego tak łatwo. Zresztą, oni mają silniejszą pozycją w tych relacjach wykonawcy nie mają za dużo do powiedzenia.

Podsumowanie

Zastrzeżenie kary umownej w umowie jest bardzo ważne. Każda ze stron powinna o tym pomyśleć podpisując umowę. Na pewno zmobilizuje to drugą stronę do spełnienia swojego świadczenia. Nie warto jednak przesadzić z wysokością kary umownej, ponieważ sądy mogą nie przyznać całej kwoty, o którą się występuje, jeżeli druga strona podniesie zarzut miarkowania kary umownej.

W dzisiejszym wpisie najważniejsze rzeczy to:

1. Kara umowna ma mobilizować stronę do wykonana swojego zobowiązania.
2. W umowie można zastrzec karę umowną za niewykonanie zobowiązanie niepieniężnego.
3. Kara umowna za niewykonanie zobowiązania pieniężnego, czyli zapłat wynagrodzenia, jest bezpodstawna.
4. Karę umowną za brak zapłaty wynagrodzenia można zastrzec w umowach o roboty budowlane na wypadek brak zapłaty wynagrodzenia podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom.
5. Aby była możliwa taka kara umowna, umowa o roboty budowlane musi być zawarta w trybie ustawy prawa zamówień publicznych.

Możecie skontaktować się ze mną mailowo lub telefonicznie albo po prostu wypełnić formularz na stronie i wysłać wiadomość.

Może zainteresuje Was również jak założyć gabinet medyczny, nawet jeżeli nie jesteś lekarzem. Zapraszam do przeczytania o tym na moim drugim blogu o prawie medycznym.